OAN CHO BÀ QUÁ của TRẦN HỒNG TÂM.

Ba trẻ sơ sinh tử vong sau khi tiêm ngừa viêm gan B tại Quảng Trị. Một sản phụ và đứa con sơ sinh bị đùn đẩy đến chết ở Cần Thơ. Hàng nghìn xét nghiệm máu được sử dụng vào mục không lương thiện tại Hà Nội. Một trẻ sơ sinh chẩn đoán đã tử vong, trong khi cháu còn sống ở Quảng Nam.

Xã hội sục sôi, tức giận đòi trảm bà Bộ trưởng Y tế. Trước khi đưa bà ra pháp đình, để tôi kể bạn nghe vài câu chuyện vỉa hè

Không giấy giới thiệu… tử vong
Nhà nông học Lương Định Của làm việc tại Viện Cây lương thực ở Gia Lộc, Hải Dương. Chẳng may ông bị hóc xương khi ăn tối. Mảnh xương gà vừa dài vừa nhọn đã đâm thủng thực quản, rồi xuyên ra sau làm rách thành động mạch chủ ngực. Tính mạng ông như ngàn cân treo sợi tóc.

Người ta đưa ông đến bệnh viện tỉnh Hải Dương. Nhưng bảo vệ không cho vào vì không giấy giới thiệu của tuyến huyện. Người lái xe đành đưa ông về lại Gia lộc để xin giấy, nhưng không kịp, ông đã chết trên đường. Năm đó ông 55 tuổi.

Không tiền… tử vong
Vào những năm cuối của thập kỷ 80, Đổi mới bắt đầu, phải đoạn tuyệt với bao cấp. Tất cả phải hạch toán sòng phẳng. Sức khỏe cũng nằm trong quan niệm đó. Đau ốm là một dạng của hàng hóa. Thuận mua vừa bán. Tiền trao cháo múc.

Lê Văn Đen, người đàn ông trung tuổi gốc miền Tây, Nam bộ, cố lết tấm thân gầy yếu
run rẩy trong cơn sốt vào Khoa Cấp cứu của Bênh viện tỉnh Đồng Nai, thành phố Biên Hòa. Ông bị từ chối vì không có tiền. Ông nằm lỳ. Ông năn nỉ, hy vọng động đến lòng trắc ẩn. Nhưng giám đốc bệnh viện Tăng Ngọc Minh cho bảo vệ khiêng ông ra đường. Ông Đen đã chết gục, trong đớn đau, cô đơn, tủi nhục, tại cổng bệnh viện đêm đó.

Không nghe lời… tử vong
Đại tướng Nguyễn Chí Thanh từ trần năm 1967. Dân miền Bắc thời đó được bảo rằng Đại tướng đã hy sinh anh dũng tại chiến trường. Nhưng đến năm ngoái tình cờ tôi đọc được một bài báo của người thân, kể lại phút lâm chung của ông.

Ba giờ sáng Đại tướng lên cơn đau “thắt ngực, nóng ran, như cào xé” tại nhà riêng trên đường Hoàng Diệu, Hà Nội. Bác sỹ Thuận, người bảo vệ sức khỏe riêng của ông, đo huyết áp, mạch. rồi tháp tùng ông đến Quân y Viện 108. Trong xe, ông nằm, trò chuyện với bác sỹ và bảo vệ. Xe đến nơi, bác sỹ Thuận đề nghị đưa cáng ra khiêng. Ông nói: “Chú Thuận chúa hình thức, quan trọng hóa”, rồi ngồi dậy đi thẳng vào buồng cấp cứu. Ông vừa nằm xuống giường, thì phát ra một tiếng “ặc”, toàn thân tím tái.

Các bác sỹ đầu ngành có mặt. Những phương tiện hiện đại nhất được sử dụng. Từ nhà ông đến Viện 108 chỉ vài phút lái xe. Nhưng Đại tướng đã trút hơi thở cuối cùng, ở tuổi 53.

Để bệnh nhân tự đi đang cơn đau thắt ngực là một lỗi sơ đẳng ngay những bác sỹ mới ra trường cũng không mắc phải. Hay nói một cách khác, đi bộ khi bệnh đang thời kỳ cấp tính là một hành vi tự sát. Vậy, hai câu hỏi được đặt ra: Đại tướng là người thận trọng mà tại sao lại bỏ qua lời khuyên của giới chuyên môn? Tại sao các bác sỹ không bắt bệnh nhân phải tuân theo y lệnh?

Không học… vẫn thành bác sỹ
Dân miền Bắc thường dùng phân người để bón rau và ăn rau sống. Hậu qủa có đến 95% dân số nhiễm kí sinh trùng mà con giun đũa là thủ phạm chính. Giun đũa gây tắc mật, tắc ruột, suy dinh dưỡng. Giun đũa tràn vào phổi, chui vào động mạch. Do vậy, đời sống chu kỳ của nó là một chủ đề quan trọng được giảng dậy ở trường Y.

Một buổi thi vấn đáp, Giáo sư Đặng Văn Ngữ hỏi một sinh viên là cán bộ đảng viên. Anh đã không thể trả lời được một câu hỏi nào cho ra hồn. Giáo sư yêu cầu anh đọc tên khoa hoc của giun đũa. Anh vẫn im lặng. 

Cuối cùng Giáo sư phải đọc to tên Latin của nó “Ascaris Lumbricoides” rồi bảo anh nhắc lại, nhưng anh vẫn ú ớ. Giáo sư thất vọng khuyên anh không thể học nổi ngành y.
Anh nổi giận, cho họp chi bộ để kiểm điểm giáo sư: sai quan điểm, mất lập trường, coi thường giai cấp công nông.

Không muốn cày… sao lại bảo cày xong
Khi bàn giao chức Bộ trưởng Y tế cho bà Nguyễn Thị Kim Tiến, ông Nguyễn Quốc Triệu cảm thấy “nhẹ nhõm”, “thoải mái như bác nông dân vừa cày xong thửa ruộng”. Của đáng tội, ông Triệu đã cày bừa gì đâu mà bảo cày xong. Ông nhẹ nhõm là vì ông đã trút được gánh nặng qua vai người khác. Tiền thân là một bác sỹ phu sản, ông hiểu khối ung thư ở vùng đáy châu đã di căn, vào giai đoạn cuối, không dại gì mà đụng dao kéo vô cho rách chuyện.

Bà Bộ trưởng Tiến, không làm lâm sàng, nên bà không có khả năng tiên lượng. Thấy ông Triệu nhẹ nhõm, thoải mái, bà nên biết sơ. Bà không lường được những rủi ro đang chờ bà phía trước. Bà bị làm nhục ở Quốc hội. Bà bị bắt bẻ từng câu từng chữ. Bà bị xăm xoi từng hành động. Bà phải chịu búa rìu dư luận. Có người gọi bà là “Thím” là “Mợ”. Có người yêu cầu bà từ chức. Vậy thử hỏi những tai biến của nền Y tế hôm nay có phải do bà gây ra không?

Không công bằng với bà
Căn bệnh y tế hôm nay là hậu quả của “Lỗi Hệ Thống”. Giấy giới thiệu đã gây không biết bao nhiêu phiền nhiễu cho xã hội, mà cái chết của nhà nông học Lương Định Của là một thí dụ. Chăm sóc sức khỏe lại phân chia theo cấp hành chính đã sinh ra một nền y tế đùn đẩy. Tuyến dưới đẩy lên, tuyến trên đùn xuống. Lương bổng tồi tệ đã sinh ra nạn phong bì. Cán bộ được hưởng những dịch vụ chăm sóc đặc biệt là mầm của sự phân chia giai cấp. Viện phí cao ngất ngưởng đã vứt người nghèo ra rìa xã hội. Nền công nghiệp dược lạc hậu đã không thể đáp ứng được nhu cầu của 90 triệu dân. Tuyển sinh và đào tạo bừa bãi kéo dài nhiều thập kỷ đã sinh ra một đội ngũ yếu chuyên môn, kém đạo đức. Người sinh viên không phát âm nổi tên giun đũa không những vẫn thành bác sỹ mà còn nắm vị trí huyết mạch của nghành. Bà Tiến là Bộ trưởng, nhưng bà không có quyền cách chức hay bổ nhiệm một giám đốc sở, hay giám đốc bệnh viện tỉnh, huyện vì đó là việc của chính quyền. Thí dụ, Giám đốc bệnh viện Hương Hóa, nơi sảy ra ba trẻ sơ sinh tử vong, do chính quyển tỉnh Quảng trị bổ nhiệm. Vậy tại sao lại chỉ đòi mình bà Bộ trưởng từ chức.

Dư luận phẫn nộ trút lên đầu ngành y những từ thảm hại nhất “ Thất đức, tàn nhẫn, khốn nạn, vô nhân”, đòi đình chỉ người đứng đầu ngành Y tế. Không có gì sai khi đòi bà Bộ trưởng từ chức. Nhưng sẽ không công bằng nếu chỉ có mình bà từ chức.

Đó là “Lỗi Hệ Thống”. Ông Triệu, bà Tiến hay bất cứ ai làm Bộ trưởng Y tế lúc này đều không thể cải thiện được tình hình. Trừ khi, dám dũng cảm loại bỏ cái “Lỗi Hệ Thống” đi, làm lại từ đầu, mới ngõ hầu bớt đi những thương đau cho người bệnh.

© Trần Hồng Tâm